Xs Mien Trung

Màu sắc quan tham nhộn nhạ

Quan thanh tracủa Nhà hát Kịch VN (ra mắt 3.10) dựng trên kịch bản của Nikolay Vasilyevich Gogol,ênvàsắcnhưkịquay thử xổ số miền nam nhà văn và cũng là kịch tác gia hàng đầu trong lịch sử văn học Nga. Ông là một trong những tác giả đặt nền móng phát triển cho sân khấu kịch Nga và châu Âu hiện đại ngay từ thập niên thứ ba của thế kỷ XIX. Quan thanh trakể về một công chức nhỏ lang thang đến một thị trấn rồi bị tưởng nhầm là quan thanh tra từ thủ đô Saint Peterburg đi thị sát. Quan chức trong vùng lo sợ, tìm cách mua chuộc hắn. Thậm chí thị trưởng còn lợi dụng cả vợ con trong quan hệ với quan thanh tra rởm này hòng leo cao hơn.

NHÀ HÁT KỊCH VIỆT NAM

Quan thanh tra phiên bản Nhà hát Kịch VN ngay từ đầu đã xóa bỏ nghi ngại về một vở diễn kịch bản nước ngoài có trang phục "cồng kềnh". Các nhân vật xuất hiện trên sàn diễn đều có phục trang vô cùng ước lệ. Chiếc áo của ông thị trưởng với vai trùm, cánh tay rộng được cắt ngắn hoàn toàn thân, đuôi áo rộng. Những nhân vật khác, là quan lớn đầu ngành tòa án, y tế, giáo dục, bưu điện… đều mặc các trang phục gọn gàng với khuy áo to và các đường cắt bất đối xứng. Những trang phục cách điệu này khẳng định vị trí quan chức của nhân vật, nhưng cũng không bị "địa phương hóa", để ai cũng thấy quan lại kiểu này có ở mọi nơi.

Trong cảnh đầu tiên, mỗi viên quan này đều xuất hiện bên cạnh một chiếc ghế màu trắng với độ cao thấp khác nhau. Ghế của thị trưởng lớn nhất, màu đỏ. Nhưng dù đỏ hay trắng, các nhân vật đều dính sát vào chiếc ghế này. Trong vở diễn, họ cũng bê, vác ghế đi theo khắp nơi. Có phân cảnh tất cả cùng ngoắc hai tay vào để vác ghế trên vai, rất giống với tạo hình người khổ nhọc mang vác đá. Hình ảnh này cho thấy sự tôn thờ quái quỷ với chức tước của những viên quan này.

Kịch bản Quan thanh tra đã được đạo diễn - TS-NSƯT Lê Mạnh Hùng "gọt" từ 4 tiếng xuống còn hơn 2 tiếng. Ông cũng cài thêm vào đó một số "hằng số văn hóa" nổi tiếng trong nước thời gian gần đây. Đó là việc học trò bị ép uống nước giẻ lau, năm nào cũng lộ đề thi, bệnh viện thường xuyên quá tải, thầy cô giáo nói ngọng, biếu nhau tiền và rượu vang để trong cặp, quan hệ trai gái kiểu anh em nương tựa… Dựng dựa trên kịch bản có chất khái quát mạnh của Gogol, tác phẩm nhờ thế lại có những nét "Việt hóa" khiến khán giả thấy thú vị với màu sắc tham quan nhộn nhạo…

Hứa hẹn vở cháy vé

Trong vở diễn này, NSƯT Xuân Bắc đảm nhận vai chính - viên công chức bị nhầm là quan thanh tra. Diễn hài với anh không khó, nhưng ở vai diễn này phải tiết chế chất hài mới ra được sự đê tiện của việc nhận quà tham nhũng, xiết quà tham nhũng từ những tên tham nhũng chuyên nghiệp cấp dưới, sự đê tiện khi cố tình lợi dụng để chiếm đoạt thân thể phụ nữ… Với Quan thanh tra, Xuân Bắc đã thành công qua vai diễn thử thách đáng kể này.

Quan thanh tracó nhiều cảnh tốt trên sân khấu về cả diễn xuất và tạo hình. Các khối người trên sân khấu liên tục chuyển động trong cảnh cuối khi lớp lớp quan lại tham nhũng vặt đến chúc mừng thị trưởng sắp có con rể là quan thanh tra. Các nhân vật liên tục thay đổi vị trí, thay đổi thái độ và giọng nói: ngọt nhạt khi đến gần gia đình thị trưởng, đố kị khi lùi ra xa xầm xì. Để rồi, họ chưa kịp hả hê xong khi gia đình thị trưởng mắc lỡm, thì lại nhận ra chính mình cũng vừa ăn một quả lừa to. Những chuyển động sân khấu như thế làm vở diễn sinh động, khiến người xem hả hê và cũng đau xót khi thấy bộ mặt rệu rã của lũ tham quan.

Quan thanh tracũng là vở Nhà hát Kịch VN tung hết vốn lên sân khấu với rất nhiều diễn viên giỏi nghề, chưa kể nhiều người trong số họ lại từng làm đạo diễn. Có thể thấy cùng lúc cả Xuân Bắc, Kiều Minh Hiếu, Trịnh Mai Nguyên, Lâm Tùng, Hồ Liên, Hồng Quang, Hồng Phúc… "ra trận". Diễn viên mới Hà Vy cũng rất duyên dáng trong vai của mình. Bỏ từng đó vốn, vở diễn hay như thế, cũng không có gì phải ngạc nhiên.

Quan thanh tralà một phép thử đề tài của Nhà hát Kịch VN. Nhiều năm nay, nhà hát giữ nguyên tắc lâu lâu lại dựng kịch kinh điển để rèn nghề. Họ cũng giữ mạch dựng những vở chạm vào vấn đề đương đại. Tuy nhiên, để đáp ứng cả hai yêu cầu trên, lại ăn khách, có lẽ chỉ có kịch của Lưu Quang Vũ. Vì thế, việc dựng Quan thanh tramới mẻ như bản diễn vừa ra mắt cho thấy nhà hát có một cách mới để vừa kinh điển, vừa chạm vấn đề xã hội, lại vừa tiếp cận khán giả tốt. Ở thời điểm này, nếu muốn xem một vở kịch với thoại hay, chạm vào đời sống, diễn viên tung hứng giỏi, giàu cảm xúc, mà không xem Quan thanh trathì thật phí hoài.